Parkinson hastası (PH) olan kişilerin, sağlık durumlarının elverdiği ölçüde aktif bir yaşam sürmesi, daha ilk tanı aldıkları andan itibaren gereklilik duyulan bir durumdur. Düzenli egzersizlerin, PH’ın en erken evrelerinde tercih edilmesi ve düzenli bir şekilde gerçekleştirilmesi, hastalığın ilerleyişinin önlenmesi bakımından oldukça önemlidir (Tokçaer, 2017).
Aerobik Kategorisinde Önerilen Sportif Faaliyetler
Parkinson hastası olan kişilerin, genel sağlık durumlarına göre seçebilecekleri çeşitli fiziksel aktiviteler bulunmaktadır. Aerobik kategorisinde konumlananlara örnek olarak; açık alan ya da yürüme bandında yürüme, açık alan ya da egzersiz bisikleti kullanma, yüzme ve dans etme verilebilir(Türkiye Fizyoterapistler Derneği, 2015).
Yürüyüş
Yürüme bozuklukları ile karakterize PH’da yürüyüş, ılımlı bir şekilde uygulanabilen ve mükemmel sonuçlar sunabilen bir egzersizdir. Yürüme hızı, mesafesi ve süresi kişilerin yeti kayıplarına ve bedensel güçlerine göre düzenlenebilmektedir. Kişiye göre uyarlanmış yürüme, hem yorucu değildir hem de canlandırıcı bir etkiye sahiptir (www.19mayishastanesi.com). Ayrıca, açık ya da kapalı alanda yapılabilmesi nedeniyle yatağa bağımlı duruma gelmemiş herkes için uygun bir fiziksel aktivitedir.
Bisiklet Kullanma
PH’ın belirtilerinden olan yürümede donma, bu hastalıktan etkilenen kişilerin günlük hareketlerini ciddi şekilde bozmaktadır. Bununla birlikte, yürümede donma sıkıntısı çeken kişilerin çoğunda bisiklet kullanma kabiliyeti şaşırtıcı bir şekilde etkilenmeden kalmaktadır (Storzer ve ark, 2017).
Yüzme
Su bazlı egzersiz programlarından olan yüzme, düzenli yapıldığında kasları güçlendirir ve vücut koordinasyonunun gelişiminde önemli rol oynar. Suyun kaldırma kabiliyeti, PH olan kişilerin sıkça yaşadığı düşmeye bağlı kazaların oluşmasını önlerken, sağladığı direnç ile de gerçekleştirilen hareketin çabasını ve etkisini arttırır. Bu tür kas direnç programları, PH olan kişilerde fonksiyonel mobilite, motor semptomları ve yaşam kalitesini iyileştirmede değerli görünmektedir. Ayrıca, denge ihtiyacının daha az oluşu ve eklemlerin daha rahat hareketini sağlaması nedeniyle, yüzme kara tabanlı egzersiz türlerinden farklılaşarak PH için ideal bir spor olarak görülmektedir (webmd.com).
Dans
Günümüzde, PH tedavisinin alternatif yöntemlerle desteklenmesi artarak ilgi çekerken, dans da bu yöntemler arasında en başarılı sonuçların elde edildiği aktivitelerden biri olarak görülmektedir (Gökengin, www.dansege.net). Konu ile ilgili birçok farklı çalışmada Arjantin tango, vals ve bale gibi farklı dans çeşitlerinin, Parkinson hastalığı olan kişilerde yitirilen yetilerin yeniden kazanılmasını, günlük aktivitelere katılımı sağlamasının yanında yeni aktivitelere de katılımı teşvik ettiği (Hackney ve Earhart, 2009; Hackney, Hall, Echt ve Wolf, 2012; Foster, Golden, Duncan ve Earhart, 2013; akt. Gökengin), hastalığın neden olduğu hareket kısıtlılığını azalttığı, yürüyüşte düzelme sağladığı (Duncan ve Earhart, 2012; akt. Gökengin), sağlamlık ve dengeyi artırdığı (Houston ve McGill, 2013; akt. Gökengin) görülmektedir.
Diğer Fiziksel Aktiviteler
Son yıllarda gerçekleştirilen hayvan deneyleri ve insanlar üzerindeki gözlemler Yoga, Tai Chi, boks vb. fiziksel aktivitelerin, beyinde yeni sinir santralleri oluşturarak, beynin kan akımında değişiklikler yaptığını ve sinir hücrelerini besleyen faktörlerin salınımını arttırarak PH’ın ilerleyişini daha olumlu bir hale getirdiğini düşündürmektedir (LeVerrier).
Yoga
Yoga terapileri, PH olan kişilerin yaşam kalitelerinin güçlendirilmesi ve mevcut durumlarının korunumuna hizmet edebilir. Yoga, bireylerin yaşamları boyunca sahip oldukları -düşük ya da yüksek seviyede seyreden- işlevselliklerine uyarlanabilir bir terapidir. Doğası itibarıyla, yaşam boyu esenlik ve iyi oluş halini besler. Her beden hareket etmek amacıyla tasarlanmıştır, PH nedeniyle bazı beden bölümlerinde hareket sınırlılığı oluşmaya başlasa da, yoganın yumuşatılmış tekniklerinin bedenin diğer bölümlerinde işlevselliğin sürdürülmesini ve hareketliliğin devamını sağlayabileceği düşünülmektedir.
Tai Chi
Tai Chi, geleneksel Çin tıbbında yaşam enerjisi olarak bilinen “chi”nin dengeli ve düzenli bir biçimde bedende akmasını sağlayan uygulamalardır. Bu uygulamalar soft, yavaş ve akıcı hareketlerden oluşur. Tai Chi kaba güç değil, kudret ve enerjinin bedende serbestçe dolaşımını içerir ve temel olarak kişinin zihnini sakinleştirmeyi, bedenini pozitif enerji ile doldurmayı hedefler (Güreş, 2014). Tai Chi uygulamaları, son zamanlarda, PH olan kişilerde düşmeyi azaltma, postürel kontrolü sağlama, yürüme kabiliyetini geliştirme ve düşük maliyetle iyileştirme potansiyeline sahip olmasıyla dikkat çekmektedir (Amano ve ark, 2013).
Boks
Son zamanlarda Parkinson hastalarına uygulanan bir egzersiz şekli de boks antrenmanıdır. Yapılan araştırmalar, boks antrenmanının PH olan kişiler için uygulanabilirliğini göstermektedir. Indianapolis Üniversitesi’ndeki Kurumsal İnceleme Kurulu tarafından onaylanan vaka serisinde, incelenen PH olan kişiler boks antrenman programına katıldıktan sonra denge, yürüyüş, günlük yaşam aktivite ve kalitelerinde kısa ve uzun vadeli iyileşmeler göstermiştir. Bu çalışma, boks antrenman programının PH’a ait ümit verici sonuçları bulunduğunu beyan etmektedir ( Combs ve ark, 2011).
KAYNAKÇA
Amano, S; Nocera, J. R.; et all. (2013) .The effect of Tai Chi exercise on gait initiation and gait performance in persons with Parkinson’s disease. Parkinsonism & Related Disorders; 19, 11, 955-960.
Ayan, C; Cancela, J. M. (2011). Effects of aquatic exercise on persons with Parkinson’s disease: A preliminary studyEffets de l’exercice aquatique sur les malades de Parkinson, étude préliminaire. Science & Sports; 27, 5, 300-304.
Beril Dönmez Çolakoğlu, Parkinson Hastalığında Yaşam Kalitesi ve Ölçümü, Türk Nöroloji Dergisi, Özel Sayı 1, Cilt 20, Aralık 2014, ss. 38-41.
Collier, T. J; Kanaan, N. M; Kordower, J. H. (2011). Ageing as a primary risk factor for Parkinson’s disease: evidence from studies of non-human primates. Nat Rev Neurosci.12,359,66.
Combs, S; Dyer, M; et all. (2011). Boxing Training for Patients With Parkinson Disease: A Case Series. Physical Therapy; 91, 1, 132–142.
Elkins, M. (2015).Tai Chi improves balance and prevents falls in people with Parkinson’s disease . Journal of Physiotherapy; 61, 1, 44.
Erkiner, K. (2006). Ülke Sporcu Potansiyelinin Belirlenmesinde Yöntemler ve Yerel Yönetimler Sunumu. Fiziksel Aktivite, Sağlıklı Yaşam ve Yerel Yönetimler Sempozyumu, 27-28 Nisan 2006 / Eskişehir. (Son Erişim: 01.05.2019). http://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2012/09/Av.-Kismet-ERK%C3%84%C2%B0NER-Ulke-sporcu-potansiyelinin-belirlenmesinde-yontemler-ve-yerel-yonetimler.pdf
Gökengin, D. Ya dans et ya da unut gitsin. (Son Erişim Tarihi: 05.05.2019). http://www.dansege.net/files/yadansetyadaunutgitsin.pdf
Güreş, A. (2014). Parkinson hastaları egzersiz yapabilir mi?. http://www.aydindenge.com.tr. (Son Erişim Tarihi: 29.04.2019)
Hatice Pala Kaya, Parkinson Hastalığı Derneği Genel Sekreteri Prof. Dr. Ayşe Bora Tokçaer Röportajı. www.medikalakademi.com.tr (Son Erişim: 29.04.2019).
Houston, S; McGill, A. (2013). A mixed-methods study into ballet for people living with Parkinson’s. Arts & Health; 5, 2.
Jankovic, J. (2003). Pathophysiology and clinical assesment of Parkinsonian symptoms and signs. Eds. Pahwa, R; Lyons, K.E. Handbook of Parkinson’s disease s.71-107.
Kaufman, KR. (2003). Gait analysis. Handbook of Clinical Neurophysiology 33, 353.
LeVerrier, N. National Parkinson Foundation, Tai Chi and Yoga: Improving the Mind-Body Connection, Potential benefi ts of yoga for people living with Parkinson’s, The Parkinson’s Association of Ireland, Informatıon Sheet – Alt1 yoga.
Nicole Ball,1 Wei-Peng Teo,2,3 Shaneel Chandra,1,* and James Chapman. (2019). Parkinson’s Disease and the Environment. Frontiers in Neurology; Volume 10, Article 218.
Peggy van Hulsteyn, Recommended Poses for Parkinson’s Disease.
http://www.yogajournal.com (Son Erişim Tarihi : 29.04.2019).
Popat, R. A. and et al. (2011). Coffee, ADORA2A, and CYP1A2: the caffeine connection in Parkinson’s disease. Eur J Neurol. 18:756–65.
Rajput AH and Birdi S. Epidemiology of Parkinson’s Disease. Parkinsonism & Related Disorders, 1997;3: 175-186.
Rocha, P. A; Slade, S. C; McClelland, J; Morris, M. E. (2017). Dance is more than therapy: Qualitative analysis on therapeutic dancing classes for Parkinson’s. Complementary Therapies in Medicine; 34, 1-9.
Ruzıcka, E; Jankovic, JJ. (2002). Disorders of gait. Eds. Jankovic J, Tolosa E, Parkinson’s Disease and Movement Disorders. 4th. Ed., s.409-429.
Sarah Powers. Insight Yoga Çeviren: Büyükberber Ö. Yoga’nın Özü. 1. basım, YogaŞala Yayınları, İstanbul; 2011.
Snijders, A.H; Bloem, B.R.(2010). Cycling for Freezing of Gait. New England Journal of Medicine; 362, 46
Storzer, L; Butz, M; Hirschmann, J; Abbasi,O. (2017). Bicycling suppresses abnormal beta synchrony in the Parkinsonian basal ganglia. Article in Annals of Neurology; 82, 4·
Türkiye Fizyoterapistler Derneği, Parkinson Hastası Kişiler İçin Egzersiz Kılavuzu. http://www.fizyoterapistler.org/images/kataloglar/parkinson_hastalari_egzersiz_kilavuzu_1.pdf
Westbrook, B. K; McKibben, H. (1989). Dance/movement therapy with groups of outpatients with Parkinson’s disease. American Journal of Dance Therapy; 11, 1, 27–38.
Yıldırım, P. (2014). Tai Chi Egzersizinin Etkileri ve Klinik Uygulamaları, Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, 60 (Özel Sayı 2): 36-42.
Yousefi, B; Tadibi, V; Khoei, A. F; Montazeri, A. (2009). Exercise therapy, quality of life, and activities of daily living in patients with Parkinson disease: a small scale quasi-randomised trial. Trials, 2009, 10: 67.
About The Author
Leave feedback about this