Çocuğunuz bir resim yapıp size gösteriyor. Aslında çok daha iyilerini görmüştünüz; ama nasıl bir tepki göstereceğinizi bekliyor. Ne dersiniz ona? “Muhteşem. Gördüğüm en iyi resim. Mükemmel.” Çocuğunuz mutluluktan uçacak, siz de resmi herkesin göreceği bir yere asacaksınız.
Herkesin övgüden hoşlandığını varsayıp güzel sözlerle daha iyisini yapmaya teşvik edeceğimizi düşünürüz. Fakat verilere baktığımızda dengenin ince bir çizgide görüyoruz. Her şey övgüyü nasıl ifade ettiğinize bağlı.
Öğretmen bazı çocukları çok överken, bazılarını az övüyor.
Acaba öğretmen hangi çocukları daha çok övüyor? Çocukları övmesinin, onların özgüveniyle bir ilişkisi var mı?Bu sorunun yanıtı Eddie Brummelman’ın araştırmasında gizli. Brummelman 114 farklı eve gidiyor ve annelere, çocuklarına uygulaması için on iki matematik sorusu veriyor.
Bu uygulama sırasında da ailelerin çocukları ile olan iletişimlerini videoya çekiyor. Sonra bu videolar tek tek analiz ediliyor. Ortaya şaşırtıcı bir sonuç çıkıyor.
Anneler, özgüveni yüksek olan çocukları değil, tam tersi özgüveni düşük olanları çok daha fazla övmüş.
Eddie Brummelman aynı araştırmayı laboratuvarda başka yöntemle de yapıyor.
Bir grup deneğe özgüveni yüksek ve düşük çocuklar tarafından yazılmış makaleleri okutuyor. Sonra onlardan geribildirim yazmalarını istiyor.
Denekler, özgüveni düşük çocuklar için çok daha fazla övgü ifadesi kullanıyor.
Peki ama neden? Neden özgüveni düşük insanlar daha çok fazla övgü alıyor?
Yetişkinlere çocuklarını neden övüyorsunuz diye sorduğumda en çok ‘cesaretlendirmek’ veya ‘motive etmek’ yanıtını alınıyor.
Yetişkinler zannediyor ki övgü çocuğun özgüvenini arttırır. Ama aslında övgü çocuklar üzerinde tam tersi bir etki yaratıyor.
Övgü çocuğa şöyle bir mesaj veriyor: Senin cesaretlendirilmeye ihtiyacın var.
Dr. Özgür Bolat : Bir sınıf gözleminde Öğretmen bir çocuğu sınıf önünde alkışlattı. Ben de yanımdaki çocuğa “Sen de öyle alkışlanmak ister miydin?” diye sordum. O da “Hayır istemezdim” dedi. “Neden” diye sordum.
“O tembel ki” dedi.
Çocuklar aslında övgünün gerçek amacını hemen anlıyor.
Kısacası övgü çocuklara “Senin becerin düşük ve bundan dolayı cesaretlendirilmeye ihtiyacın var” mesajı verir ve dolayısıyla özgüveni olumsuz etkiler. Peki ne yapılmalı? Övgü, özgüveni arttırmıyorsa ne arttırır?
Özgüveni arttıran bir mekanizma, ‘özyeterlilik’ inancıdır. O zaman yapılması gereken, geribildirim vermektir. Çocuk geribildirim aldıkça gelişir. Geliştikçe de özyeterlilik inancı artar. Bu da özgüvenini arttırır.
Bir başka üzerinde durulması gereken konu ise abartılı övgü konusu,
Sorun övgüde değil, abartılı övgüdedir: Yani “güzel” demek yerine, “mükemmel”, “inanılmaz güzel” gibi ifadeleri kullanmaktadır. Ebeveynler özellikle çocuklarında özgüven sorunu olduğu kanaatindeyse bu yola başvurarak soruna çare olmayı umar.
Fakat çocuk övgünün içten olmadığını düşünürse bu yöntem ters tepebilir. Ayrıca bu durum çocuğu gelecekteki zorluklardan kaçınma tutumuna itebilir.
“İnanılmaz güzel bir resim” diye bir yorum yapıldığında, özgüveni az olan çocukların daha sonra zor bir işi üstlenme ihtimalinin “güzel bir resim” denildiğindekinden daha az olduğu görülmüştür. Tek bir kelime işte bu farkı yaratmıştır. Peki neden? Araştırmacılar aşırı övgünün bu çocuklar için erişilmez bir standart koyduğunu ve zoru denemekten caydırıcı olduğunu söylüyor; fakat bu hipotez sınanmış değil.
O halde çocuğu övmenin en iyi yolu nedir? Psikolog Eddie Brummelman, çocuğu övmeden önce bir an durup nasıl bir mesaj vereceğiniz konusunda düşünmeniz, övgünüzle ona çok yüksek standartlar belirleyip gelecekte onları tutturmada korkuya kapılmasına neden olmamanız gerektiğini söylüyor.
Stanford Üniversitesi’nden Profesör Carole Dweck çocukları yeteneklerinden dolayı övmek (örneğin ne kadar zeki olduklarını söylemek) ile gösterdikleri çabadan dolayı övmek (örneğin “çok uğraştın” demek) arasında büyük bir fark olduğunu belirtiyor.
Dweck, çocuğun bir şeyi başarmak için izlediği süreç üzerinde yoğunlaşmak gerektiğini, örneğin “o iş üzerinde yoğunlaşmana hayran kaldım” gibi bir övgüde bulunmanın daha doğru bir yaklaşım olduğunu söylüyor. Yanlış yaptıklarında da sorunu çözebilmeleri için yapıcı eleştiride bulunmak gerekir.
Peki çocuklara diğer çocuklardan daha iyi olduklarını söylemek nasıl bir sonuç verir?
Kıyaslamalı övgünün motivasyonu kırdığı, ileride kolay alıştırmaları tercih etmelerine yol açtığı gözlendi.
Kızlar ve erkekler farklı davranış sergiliyor; erkekler kıyaslamalı övgüden faydalanırken, kızlar için tersi oluyordu. Yani kızlar, diğerlerinden daha iyi olduklarına dair bir övgüyle karşılaşınca olumsuz tepki gösteriyor; önemli olanın yapılan işten zevk almaktan ziyade diğerlerini yenmek olduğunu düşünmeye yönelip motivasyon azalması yaşıyordu.
Bu çalışmaların tümünün övgünün uzun değil kısa dönemli etkilerini incelediğini vurgulamak gerekir.
Fakat çocukları teşvik etmek açısından, gösterdikleri çaba ve işe yaklaşımları bakımından övmenin çok daha etkili olduğu söylenebilir. Elde ettikleri sonuç bakımından övme halinde ise abartılı övgünün ters tepmesi söz konusu olabilir.
Kaynak: Dr. Özgür Bolat, BBC Future
Leave feedback about this