Nöromitler, yani beynimizin işlevleri üzerine yanlış bilgiler içeren yaygın efsaneler nöropsikoloji uzmanlarını uğraştıran sorunların başında geliyor. Bu efsaneler nedeniyle beyinle ilgili bilimsel bilgiyle kurguyu birbirinden ayırmak güçleşiyor, hastalarla iletişimde problemler yaşanıyor.
OECD’nin de doksanlı yıllardan bu yana öncülük ettiği araştırmalarda, nöromitlere olan inancın,
halk arasında yaygın olmasının yanı sıra, beyinle ilgili alanlarda çalışanlar ve öğretmenlerde de
yaygın olduğu bulundu.
Geçtiğimiz yıl yayınlanan bir başka araştırma ise öğretmenlerin yaygın olarak inandığı nöromitlerin
hangileri olduğunu gözler önüne serdi. Houston Üniversitesi Gelişim Nöropsikolojisi
Laboratuvarı’ndan Kelly Macdonald önderliğinde 9000 öğretmenle gerçekleştirilen bu çalışmaya
göre öğretmenlerin en çok inandıkları nörolojik mitler aşağıdaki gibi.
32 sorudan oluşan bir dizi beyin efsanesine ‘Doğru’ veya ‘Yanlış’ yanıtını vermelerini istiyordu. İşte
söz konusu beyin efsanelerine örnekler:
– Bazılarımızın “sol beyinli”, bazılarımızın “sağ beyinli” olması öğrenme biçimlerimizdeki farklılıkları
açıklamaya yardımcı olmaktadır.(Yanlış: Beynimizin sol ve sağ hemisferleri birlikte çalışır.
Öğrenmenin, bir yarımkürenin diğerinden daha egemen olmasına dayalı önemli farklılıklar
gösterdiğine yönelik bir kanıt bulunmamaktadır.)
– Çocukların ergenliğe erişmeleriyle beyin gelişimi sona erer. (Yanlış: Beynin gelişimi ergenlik
döneminde ve yetişkinlikte -özellikle de beyin ön loblarının gelişimi- devam eder.)
– Öğrenme, beyne yeni hücrelerin eklenmesinden kaynaklanmaktadır. (Yanlış: Öğrenme, beyin
hücreleri arasındaki bağlantı değişikliklerinden kaynaklanmaktadır.)
– Disleksinin en önemli belirtisi, harflerin ters görülmesidir. (Yanlış: Harflerin tersten okunması
dislekside görünmekle birlikte aslında yaygın olan şikayet harflerle seslerin
eşleştirilmesidir.))
– Zihinsel kapasite kalıtsaldır ve çevre etkisiyle veya tecrübe ile değişmez. (Yanlış: Zihinsel
yeteneklerin genetik bileşenleri elbette var, ancak bu yetenekler aynı zamanda çevresel
faktörlerden ve deneyimlerden çok etkilenerek gelişiyorlar.)
– Beynimizin yalnızca yüzde 10’unu kullanıyoruz. (Yanlış: Sağlıklı bir insan beyninin yüzde
100’ünü kullanır.)
– Uyurken beyin kapanır. (Yanlış: Uykuda beynimizin çalışma kalıpları değişir, ancak beyin biz
uykudayken de uyanıkken de günde 24 saat aktiftir.)
– Klasik müzik dinlemek, çocukların akıl yürütme yeteneğini arttırır. (Yanlış: Klasik müziğin
herhangi bir yaştaki çocukların akıl yürütme yeteneğini etkilediğine (Mozart etkisi) dair
tutarlı kanıtlar yoktur.)
Yukarıdaki nöromitleri doğru sananlar ne yazık ki çoğunluğu oluşturdular. Örneğin, disleksi
konusundaki beyin efsanesi sorusunu halkın yüzde 76’sı, eğitimcilerin yüzde 59’u ve sinirbilimi
alanlarıyla ilgilenenlerin yüzde 50’si “doğru” şıkkını seçerek hatalı yanıtladı.
Eğer siz de beyin efsaneleriyle ilgili doğru ve yanlışları merak ettiyseniz, anketin bütününe göz atabilirsiniz:
01. Beynimizi günde 24 saat kullanıyoruz(D).
02. Çocuklar, ikinci bir dili öğrenmeden önce ana dilini öğrenmelidir. Aksi durumda, her ikisini de tam olarak öğrenemezler. (Y).
03. Erkeklerin beyni kızların beyinlerinden daha büyüktür (D).
04. Öğrenciler yeterli miktarda su içmiyorsa (günde 6-8 bardak) beyinleri küçülür (Y).
05. Yağ asidi takviyelerinin (omega-3 ve omega-6) akademik başarı üzerinde olumlu bir etkisi olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır (Y).
06. Bir beyin bölgesi zarar gördüğünde beynin diğer kısımları işlevini üstlenebilir (D).
07. Beynimizin sadece % 10’unu kullanırız (Y).
08. Beynin sol ve sağ yarımküresi daima birlikte çalışır (D).
09. Hemisferik hakimiyetteki farklılıklar (sol beyin, sağ beyin) öğrenciler arasındaki bireysel farklılıkları açıklar (Y).
10. Erkek ve kızların beyinleri aynı oranda gelişir (Y).
11. Çocuklar liseye başlarken beyin gelişimleri sona erer (Y).
12. Çocukluk çağında bazı şeylerin sonradan öğrenilemeyeceği kritik dönemler vardır (Y).
13. Bilgi, beyinde, beyne dağılmış hücrelerin ağında saklanır (D).
14. Öğrenme, beyne yeni hücrelerin eklenmesiyle gerçekleşmez (D).
15. Bireyler tercih ettikleri öğrenme stilinde (örneğin işitsel, görsel, kinestetik) eğitim aldıklarında daha iyi öğrenirler (Y).
16.Öğrenme, beynin sinirsel bağlantılarının değişmesi yoluyla cereyan etmektedir (D).
17. Kahvaltıdan kaçmak akademik başarıyı etkiler (D).
18. İnsan beyninin normal gelişimi, beyin hücrelerinin doğumunu ve ölümünü içerir (D).
19. Zihinsel kapasite kalıtsaldır ve çevre veya tecrübe ile değişmez (Y).
20. Yoğun alıştırmalar zihni güçlendirir (D).
21. Uyarıcıdan zengin çevre okul öncesi çocukların beynini geliştirir (Y).
22. Şekerli içecekler ve / veya yiyecekler tüketildikten sonra çocukların dikkati azalır (Y).
23. Vücut saati ergenlik döneminde değişir ve öğrencilerin okul gününün ilk derslerinde yorgun olmalarına neden olur (D).
24. Düzenli olarak kafeinli içeceklerin içilmesi uyanıklığı azaltır (D).
25. Motor-algılama becerilerinin koordinasyonunu geliştiren alıştırmalar okuma yazma becerilerini de geliştirir (Y).
26. Bazı zihinsel süreçlerle ilgili uzun süreli alıştırmalar beynin bazı bölümlerinin şeklini ve yapısını değiştirebilir (D).
27. Bireysel öğreniciler, tercihlerine göre çalışma eğilimi gösterirler (örn., görsel, işitsel, kinestetik) (D).
28. Beynin işlevlerindeki gelişimsel farklılıklar ile ilgili öğrenme sorunları eğitim yoluyla düzeltilemez (Y).
29. Beyinde yeni bağlantıların üretilmesi yaşlılık yıllarında da sürer (D).
30. Koordinasyon egzersizleri, sol ve sağ hemisferik beyin fonksiyonlarının bütünleşmesini geliştirebilir (Y).
31. Çocukluk çağında öğrenmenin daha kolay olduğu dönemler vardır (D).
32. Biz uyurken beynimiz kapanır (Y).
(D) doğru; (Y) yanlış.
Kaynakça:
– OECD-CERI Center for Educational Research and Innovation: “Understanding the Brain: The Birth of a Learning Science”, ISBN: 9789264029125, 2007.
– Kelly Macdonald, Laura Germine, Alida Anderson, Joanna Christodoulou, Lauren M. McGrath: “Dispelling the myth: Training in education or neuroscience decreases but does not eliminate beliefs in neuromyths” Frontiers in Psychology, 2017.
– Pasquinelli, Elena. “Neuromyths: Why do they exist and persist?” Mind, Brain, and Education 6, no. 2 (2012): 89-96.
– Dekker, Sanne, Nikki C. Lee, Paul Howard-Jones, Jelle Jolles: “Neuromyths in education: Prevalence and predictors of misconceptions among teachers.” Frontiers in Psychology, 2012.
Leave feedback about this