Türk Uyku Tıbbı Derneği (TUTD) Yönetim Kurulu Üyesi Doç. Dr. Zeynep Zeren Uçar, yeni tip corona virüs (Covid-19) pandemisinden korunmak için evde kalmak kadar zamanında ve yeterli uyumanın da önemli olduğunu belirterek, “Gece uyuduğumuz zaman beynimiz melatonin hormonu salgılıyor. Bu hormon özellikle virüsleri öldüren bağışıklık hücrelerinin yenilenmesinde çok önemli bir yere sahip.” dedi. Peki, Melatonin nedir? İşte Melatonin hakkında bilinmeyenler…
MELATONİN NEDİR?
Hormonun temel görevi vücudun biyolojik saatini koruyup ritmini ayarlamaktır. Beyindeki epifiz bezinden gece uyku saatlerinde karanlık salgılanan melatonin, kişiyi çeşitli hastalıklara karşı korumakla birlikte kansere karşı da kalkan görevi gören bir hormondur. Melatonin triptofan isimli bir maddeden elde edilir.
Karanlık fazın başlangıcında veya sonundaki ışık kısa süreli de olsa yeterli şiddette olduğu takdirde melatonin salınımını baskılar. Melatoninin güçlü salgılanmasının kansere karşı koruyucu etkisi vardır. Bu nedenle lösemi ve diğer kansere yakalananların kesinlikle karanlık ortamlarda yatırılmaları istenmektedir.
MELATONİN NE ZAMAN SALGILANIR?
Karanlık ortamlar, melatoninin salgılanması için gereklidir. Kişiden kişiye değişmekle birlikte bu hormon en çok saat 23:00 – 05:00 arasında salgılanmaktadır. Temel mantık; melatonin hormonu, epifiz bezinin pineolasit hücrelerinden salgılanmaktadır. Bu hücreler ışığa duyarlı olup, bir ışık uyaranının beyne ulaşmasıyla melatonin salgılanmasını keserler. Jetlag denilen ( biyolojik ritm ile ilgili bir sorun) olayın nedeni de bu hormondur. Özelliği ise gece karanlıkta salgılanması. Beynimiz bu hormon gündüz uyuduğumuzda salgılanmıyor. Eğer geceleri çok sık uyanıyorsak ya da kaliteli uyuyamıyorsak melatonin salgılanamadığı için vücudumuzda iltihap hücreleri artıyor. Bu durumun en bariz örneği ise corona virüs pandemisinde görülüyor. Akciğeri iltihap kapladığı için hastalar nefes alamıyor. Solunum yetersizliğinden onları kaybediyoruz.Melatonin hormonunun iyi salgılanması için kişilerin her akşam aynı saate uyumaları, yatılan ortamın havalandırılmış ve mavi ışık yayan televizyon ve cep telefonu gibi iletişim araçlarından uzak olması gereklidir.
Bebekler için de bu hormon çok önemlidir. Özellikle ilk 3 aya kadar bebekler melatonini anne sütünden karşılar. Eğer annede eksikliği varsa, sütte dolayısı ile bebekte de melatonin seviyesinde düşme görülür. Yapılan araştırmalar, anne sütünde bu hormonunun en fazla yükseldiği zaman akşam saatleridir. Melatoninin bebeklerde sancı, uykusuzluk, alerjik problemleri engellediği bilinmektedir.
ÖNERİLER:Televizyon karşısında uyuklama esnasında televizyon açık bırakılmamalı, Yeterli ve düzenli bir uyku düzeni oluşturulmalı, Uykusuzluk problemi yaşayanlar önce günlük yaşam düzenlemelerini uygulamalı, çözüm bulunamadığı takdirde melatonin takviyesi gibi ilaç tedavileri tercih edilmelidir.
Yeterince melatonin salınımı için, karanlık ortamlarda uyumak gerekmektedir. Eğer gece lambası kullanılıyor ise solgun kırmızı ışık tercih edilmelidir. Gece uykuya dalmadan önce tablet/bilgisayar kullanmak melatonin hormonunun salınmasının bozulmasına neden olabilir.
MELATONİN HORMONU FAYDALARI?
Melatoninin bağışıklık sistemini olumlu etkileyerek ve stresi azaltarak yaşam süresini artırdığına ve yaşlanma bulgularını azalttığına yönelik yapılmış birçok çalışma vardır.
Bağışıklık üzerine olumlu etki ettiği düşünülen melatonin hormonunun kanser ilişkisi için de birçok çalışma yapılmıştır. Bilimsel çalışmalar ışığında deneysel olarak melatoninin birçok tümör tipinde büyümeyi sınırlandırdığı gözlenmiştir. Melatonin, deneysel meme tümörlerinde baskılayıcı bir rol oynamaktadır. Melatonin tedavi edici dozlarda verildiğinde direkt olarak tümör hücrelerini öldürücü etkiye sahiptir.
uykuya dalma saati mümkün olduğunca geciktirmemeli en geç saat 23.00 gibi uykuya geçilmiş olmalıdır.
DEPRESYON İLE MELATONİN İLİŞKİSİ?
Melatonin seviyesiyle depresyon arasında da ilişki önem arz eder. Depresyon hastalarında melatonin seviyesi düşük, kortizol seviyesi ise yüksek bulunmuştur.Depresyon tedavisinde kullanılan birçok depresyon ilacı, etkilediği beyin kimyasal maddeleri aracılığı ile melatonin salgılanmasını artırır.
MELATONİN HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?
Triptofan içeren yiyecekler :
Et, balık, peynir, muz, çilek, elma, portakal, böğürtlen, fıstık, ceviz, antep fıstığı, badem, kestane, patlıcan, ıspanak, brokoli, bezelye, yosun, lahana, soğan, domates, mantar, karnabahar, patates ve salatalık, kuru fasulye, barbunya fasulyesi, nohut, kabak, çemen, susam, keten tohumu ve ayçiçeği tohumlarında bulunur.
Bunların dışında; Kızılcık, deve dikeni, rezene, anason, çemen, hardal ve sarı kantaron gibi gıdalarla, çinko ve magnezyum içeren besinler de melatonin hormonu salgısını arttırırlar. Özellikle kızılcık suyunun bu konuda oldukça etkili olduğu söylenmektedir.
About The Author
Leave feedback about this